● Արամ Սահակյան

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի (ԵՏՀ) կոլեգիան փետրվարի 18-ի նիստում հաստատել է 2025թ. սպառողների իրավունքների պաշտպանության տեղեկատվական աշխատանքի թեման՝ «Սպառողը՝ ուշադրության կենտրոնում. հետաքրքրությունների հավասարակշռությունից դեպի արդար վեճերի կարգավորում»։ Այս նախաձեռնությունը նպատակ ունի ընդգծելու սպառողների իրավունքների պաշտպանության կարևորությունը ԵԱՏՄ միասնական շուկայում։

Միության երկրները համատեղ աշխատում են բիզնեսի և հասարակության շահերի հավասարակշռման վրա՝ ստեղծելով արդար և անվտանգ պայմաններ բոլոր շուկայի մասնակիցների համար։ Բացի այդ, ԵՏՀ կոլեգիան հավանություն է տվել ԵԱՏՄ անդամ երկրների միասնական մոտեցումներին սպառողների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում օրենսդրության վերանայման վերաբերյալ։

Երկրներին առաջարկվում է ուսումնասիրել համապատասխան իրավական փաստաթղթերի ամբողջականությունն ու արդյունավետությունը՝ ապահովելու համար սպառողների առողջության և անվտանգության պաշտպանությունը, տնտեսական շահերի պաշտպանությունը, տեղեկատվության հասանելիությունն ու վեճերի լուծման մեխանիզմները։

Վերանայված օրենսդրության արդյունքները կքննարկվեն ԵԱՏՄ խորհրդատվական կոմիտեի նիստերում, որտեղ կձևավորվեն քաղաքացիների պաշտպանության մեխանիզմների ամրապնդմանն ուղղված որոշումներ։ Այս նախաձեռնությունները համահունչ են ԵԱՏՄ-ի սպառողների իրավունքների պաշտպանության համատեղ գործողությունների ծրագրին, որը նպատակ ունի բարելավել օրենսդրական կարգավորումները՝ հաշվի առնելով շուկայի փոփոխություններն ու հասարակության կարիքները։

Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ սպառողների իրավունքների պաշտպանության արդյունավետ համակարգերը նպաստում են շուկայի թափանցիկության և վստահության բարձրացմանը։

Օրինակ, Եվրոպական Միությունում սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին օրենքները մշտապես վերանայվում և հարմարեցվում են նոր պայմաններին՝ ապահովելով բարձր մակարդակի պաշտպանություն։

«Սպառողների իրավունքների եվրոպական պաշտպանության հիմնական նպատակն է ապահովել, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի պաշտպանված լինի խարդախություններից, անբարեխիղճ առևտրային պրակտիկաներից և ապրանքների ու ծառայությունների ոչ անվտանգ վաճառքից։»

Նշված է Եվրոպական Հանձնաժողովի սպառողների պաշտպանության ռազմավարության փաստաթղթում (European Consumer Agenda, 2020)։

Հայաստանում ևս գործում է «Սպառողների իրավունքների պաշտպանության մասին» օրենքը, որը կարգավորում է սպառողների և արտադրողների միջև հարաբերությունները՝ սահմանելով սպառողների իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմները։ Այս օրենքը ապահովում է սպառողների կյանքի, առողջության և տնտեսական շահերի պաշտպանությունը, ինչպես նաև տեղեկատվության մատչելիությունն ու վեճերի լուծման մեխանիզմները։

Սակայն, ի տարբերություն ԵՄ-ի, որտեղ սպառողների իրավունքները պաշտպանվում են խիստ վերահսկողությամբ և միասնական ստանդարտներով, ԵԱՏՄ-ում դրանք դեռևս ենթակա են բարելավման։

ԵԱՏՄ-ի նախաձեռնությունները կարող են ազդեցություն ունենալ Հայաստանի սպառողների համար, քանի որ օրենսդրական վերանայման արդյունքում հնարավոր կլինի.

✔️ Ապահովել ավելի թափանցիկ և արդար գնման պայմաններ,
✔️ Բարելավել վեճերի կարգավորման մեխանիզմները,
✔️ Կրճատել խարդախությունների և անորակ ապրանքների շրջանառության հավանականությունը։

Այս փոփոխությունները կարող են նպաստել Հայաստանում սպառողների պաշտպանության մակարդակի բարձրացմանը՝ այն առավել համապատասխանեցնելով միջազգային չափանիշներին։